مقوله‌ی «روح» در دنیای رولینگ، جایگاه ویژه‌ای دارد؛ از روح «نیک بی‌سر» و «روینا ریونکلاو» تا روحی که توسط دمنتورها مکیده ‌می‌شد و روح والدین هری که با سنگ یادگار مرگ ظاهر شدند، هرکدام نقشی را در داستان ایفا می‌کنند. اما درواقع، روحی که در خود داستان نهفته شده و کالبد کتاب‌ از آن شکل گرفته، «روح بریتانیایی» است. چیزی شبیه به روح ولدمورت که در دفترچه خاطرات تام رایدل، قرار گرفته بود و در «تالار اسرار»، نابود شد.

پادشاهی متحده‌ی بریتانیای کبیر، به عنوان کهن‌ترین تمدن استعمارگر جهان، قرن‌ها از طریق قوه‌ی قهریه‌ی قدرتمند خود که نیروی دریایی سلطنتی و دستگاه اطلاعاتی، بخشی از آن بودند، توانست سرزمین‌های وسیعی از جهان را به انقیاد خود درآورد. از قاره‌ی آمریکا و استرالیا، تا شبه‌قاره‌ی هند، زیر پای افسران انگلیسی، تسلیم سلطنت ملکه ‌شدند.

در دوران معاصر هم، زمانی که قلمرو پادشاه کوچک و کوچکتر می‌شد، «قدرت نرم» در کنار قدرت سخت قرار گرفت تا استعمار کلاسیک، وارد دوران مدرن خود شود.  انگلستان با ایجاد و تبلیغ مؤلفه‌های فرهنگی منحصربه فرد خود، که بخش عمده‌ی آن، فاقد ریشه و عمق تاریخی بودند، توانست به تمدن الهام‌بخش اروپایی تبدیل شود که ملت‌های کهنی همچون هند و چین را تحت تأثیر خود قرار دهد.

دنیای «هری پاتر»، مملو از مؤلفه‌های انگلیسی است. از معماری هاگوارتز و کوچه‌ی دیاگون تا گرینگوتز و هاگزمید و گودریک هالو، از مراسم‌ رقص و موسیقی انگلیسی در حاشیه‌ی مسابقه‌ی سه جادوگر تا دورهمی‌های باشگاه اسلاگهورن، از سبک تربیتی و آموزشی خاص دانش‌آموزان در هاگوارتز تا ساختار اداری وزارت‌ جادو و نظام سیاسی سلطنت مشروطه، از زندگی سنتی طبقه عوام خانواده ویزلی تا زندگی اشرافی طبقه اعیان خانواده مالفوی و بلک، از پذیرش اصل وراثت در انتقال خون جادوگری تا دادگاه‌ رسیدگی به جرائم جادویی و هیئت منصفه‌ی وزارت. حتی در «جام آتش» هم که نویسنده تلاش کرده با تصویرسازی از جام جهانی کوییدیچ، فضا‌ی داستان را کمی بین‌المللی کند، تلمیحی از «فوتبال» و جام جهانی آن ارائه داده‌است که خود، مولود انگلستان و میراث بریتانیا برای جهان مدرن است.

اما چگونه؟ چگونه روح استعمارگر انسان انگلیسی در صفحات کتاب رولینگ جاگرفته؟ چگونه یک رمان فانتزی در رده سنی کودک و نوجوان، می‌تواند در راستای «استعمار» یک تمدن عمل کند؟

پاسخ در متعلَّق استعمار است. استعمار کهن، به منابع مادی و ثروت‌ ملت‌ها، چشم داشت؛ لذا با ارتش نظامی خود به مرزهای جغرافیایی آن قلمرو حمله کرده و پس از شکست حکومت محلی، بر آن‌جا حاکم می شد؛ مانند آنچه که در آفریقا و هند و آسیای شرقی اتفاق افتاد و نام آن را استعمار سخت گذاشتند. مدل به‌روز‌تر استعمار هم که در قرن نوزدهم و بیستم دنبال می‌شد، با نفوذ فرهنگی، علمی و معرفتی در جامعه‌ی هدف آغاز شده و به مرور، بر دستگاه فکری و نظام اندیشه‌‌ی آن ملت مسلط می‌شود؛ مانند آنچه که امروز در کشورهایی همچون هند، ژاپن یا امارات متحده اتفاق افتاده؛ به طوری که فرهنگ، سنت و جهان‌بینی بومی این کشورها تقریباً ازبین رفته یا در حاشیه قرار گرفته و آخرین نفس‌های خود را می‌کشد و در عوض، فرهنگ انگلیسی و سبک زندگی آمریکایی، حاکم و مسلط شده‌است؛ حتی اگر این کشورها در ظاهر، حکومت و ساختار سیاسی مستقلی داشته‌باشند.

اما گونه‌ی سوم استعمار، که «جوآن رولینگ» به‌عنوان میراث‌دار فانتزی‌نویسان بریتانیایی بزرگی چون «Lewis Carroll»،  «John Tolkien» و «Clive Lewis»، آن را به خوبی به‌کار گرفته، متعلق متفاوتی دارد. هدف این نوع از استعمار، نه سرزمین‌ها و ثروت‌ها و منابع طبیعی؛ و نه باورها و دیدگاه‌ها و اندیشه‌ها ، بلکه «ساحت خیال» است.

کمتر کسی است که قبول نکند «جی. کی. رولینگ»، با خلق یک دنیای تخیلی، قلب و فوآد کودکان و نوجوانان جهان را، دست‌کم برای چند نسل، به تسخیر خود درآورد. کودکانی که با خواندن هری پاتر و قرارگرفتن در زیست‌جهان آن، انتظار می‌کشیدند تا نامه دعوت به مدرسه علوم و فنون جادوگری را دریافت کنند یا اگر خون جادوگری هم ندارند، دست‌کم یکبار ماشین پرنده‌ی اقای ویزلی را چند ثانیه قبل از نامرئی شدن در آسمان ببیند.

البته کودک و نوجوان متولد دهه‌های شصت، هفتاد و هشتاد در ایران هم از این قاعده مستثنی نبوده‌ و آمار فروش کتاب‌های هری‌ پاتر، لااقل تا اواخر دهه هشتاد، مؤید این مطلب است؛ اگرچه مجموعه فیلم‌های هری پاتر هم تبعاً مخاطبان خاص خود را داشته‌اند. اگرچه در مدرسه هاگوارتز، درس «دفاع در برابر جادوی سیاه» برای دانش‌آموزان ارائه می‌شود تا بتوانند از جسم خود در برابر مرگ‌خواران محافظت کنند اما در مدارس واقعی جهان و ایران، درسی برای شناخت جادوی رسانه و دفاع از قلب و مغز خود در برابر آن تدریس نمی‌شود.

خلاصه اینکه، چوب جادوی رولینگ، نه از جنس درخت راج، که از کاغذ و مرکب و با مغزی نه از پر ققنوس، که دربرگرفته‌ی روح انگلیسی است و مؤلف آن، بدون اینکه رمز طلسمی را بخواند، حدود تخیل را در نهاد مخاطب خود معین می‌کند. نسلی که با کتاب‌های هری پاتر بزرگ شده، تخیل خود را با مؤلفه‌های آن جهان، مقید کرده‌‌است. چنین انسانی، شاید آراء فیلسوفان انگلیسی مانند « لاک » و « هیوم » را نخوانده باشد، اما تصویر ذهنی که از یک اندیشمند آینده‌نگر و خردمند دارد، شمایل «آلبوس دامبلدور» است. قهرمان داستان رولینگ که اگرچه سیاه نیست، اما سفید هم نیست. او مصداق بارزی از انسان طراز انگلیسی است. کاراکتری به اصطلاح خاکستری، که خیر و شر را تؤامان دارد و چون وجه خیر در رفتارش غلبه کرده، می‌تواند برای انسان مدرن، الهام‌بخش باشد.

ضدقهرمان داستان هری پاتر، «لرد ولدمورت»، ارباب تاریکی است؛ چون تلاش می‌کند تا با استفاده از جادوی سیاه، بر دنیا مسلط شود. خود رولینگ اما تفاوت زیادی با ضدقهرمان داستانش ندارد. او هم در کسوت یک نویسنده‌ی تمام‌عیار بریتانیایی، تلاش می‌کند تا با استفاده از «جادوی انگلیسی»، بر قوه‌ی تخیل مخاطبین کودک و نوجوان خود مسلط شود. هری پاتر با عبور از لایه‌های روح انسان، صدر و شغاف و قلب را پشت‌سر گذاشته و وارد فوآد انسان می شود، وآن را اشغال می‌کند. همین اشغال فوآد است که موجب می شود یک فرد، تمام رفتارهای خود را با دنیای فانتزی رولینگ تنظیم کند.

اگرچه در دنیای «هری پاتر»، تنها سه افسون نابخشودنی وجود دارد اما، طلسم چهارم را خود رولینگ اجرا کرد. جادویی که برخلاف «ایمپریو»، تنها یک‌نفر را مسخ نمی‌کند، بلکه با جامعه سروکار دارد. افسون چهارم رولینگ، یک نسل را به انقیاد خود در می‌آورد. جادویی که ابزارش از جنس کتاب است و وردش، از جنس داستان. جادویی که «فوآد» انسان را اشغال می‌کند. جادویی برای «استعمار خیال».